مهندسی صنایع (به انگلیسی: Industrial engineering)‏ یکی از شاخه‌های مهندسی می‌باشد که به توسعه، بهبود، اجرا و ارزیابی سیستم‌های منسجم انسانی، مالی، اطلاعاتی، تجهیزات، انرژی، ماده و فرایند می‌پردازد. مهندسی صنایع برپایه ترکیب و ادغام مبانی ریاضیات، فیزیک و دانش‌های اجتماعی با متدهای مهندسی تحلیل و طراحی به‌منظور تعیین پیش بینی و ارزیابی نتیجه بدست آمده از سیستم‌های مطبوع طراحی شده‌است. در سیستم‌های تولید ناب و بدون خطا (Lean Manufacturing)، مهندسی صنایع در جهت حذف و کاهش منابع تلف شده از قبیل زمان، پول، ماده و انرژی نقش کلیدی دارد.

تعریف‌ها از مهندسی صنایع:

انجمن مهندسی صنایع آمریکا، تعریف ذیل را بیان کرده‌است:

مهندسی صنایع رشته‌ایست که با طراحی، پیاده سازی و بهبود سیستمهای یکپارچه‌ای از انسان (human)، مواد (material)، اطلاعات (information)، تجهیزات (instrument) و انرژی (energy)مرتبط می‌باشد. این رشته بر پایه دانش تخصصی در علوم ریاضی، طبیعی، اجتماعی و نیز قوانین و روشهای تجزیه و تحلیل مهندسی و طراحی بنا شده است تا به کمک آنها به ارزیابی نتایج حاصل از سیستم‌های یکپارچه بپردازد.

همچنین مهندسی صنایع راجع به مدیریت عملیات، مهندسی سیستم‌ها، مهندسی تولید و مهندسی ساخت یا مهندسی سیستم‌های ساخت آگاهی می‌دهد؛ وجه تمایز مهندسی صنایع به شرکت داشتن نقطه نظرات دانش آموختگان آن در کارشان باز می‌گردد. این رشته عموماً باعنوان مهندسی سیستم‌های سالم مطرح است. (در یک جمله هزینه و زمان کمتر برای بازده و راندمان بالاتر)

تاریخچه:

دورهٔ مهندسی صنایع از اواخر قرن نوزدهم میلادی در بسیاری از دانشگاه‌های دنیا ارائه می‌شود. اولین مرکز مهندسی صنایع در سال ۱۹۰۸ میلادی در دانشگاه پنسیلوانیا در کشور آمریکا ایجاد شد. اولین دکترای مهندسی صنایع در سال ۱۹۳۰ توسط دانشگاه کورنل (Cornell University) اعطا گردید. پدر علم مهندسی صنایع فردریک تیلور است.

تعریف وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری ایران از مهندسی صنایع به صورت زیر می‌باشد:

   با پیشرفت سریع علم، تکنولوژی و پیچیدگی‌های روز افزون آن، بالطبع سیستم‌های تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته‌است. ادارهٔ صحیح و مناسب و سیستماتیک این گونه واحدها مستلزم استفاده از تکنیک‌های علمی و پیشرفته است. مباحث تولید و خدمات چنان گسترش یافته است که رشته‌های مهندسی سنتی از قبیل شیمی، راه و ساختمان، مکانیک و غیره پاسخگوی همه مسائل نیست. برای جبران چنین کمبودهایی در قرن حاضر به ویژه طی چند دههٔ اخیر از پیوند رشته‌های گوناگون علوم مدیریت، اقتصاد و روش‌های مهندسی، رشتهٔ جدیدی به نام مهندسی صنایع به‌وجود آمده‌است.

توسعه روزافزون جامعه صنعتی و اجبار انکار ناپذیر برای حرکت همگام با فناوری و اقتصاد جهانی، نیازمندی‌های جدیدی را فراروی دانشگاه‌ها و واحدهای صنعتی ایران قرار داده‌است. برای گذر از این مرحله مهم و حساس گروهی از اساتید دانشگاه صنعتی شریف هیات موسس انجمن مهندسی صنایع ایران را در سال ۱۳۷۷ تشکیل دادند. در تیر ۱۳۷۸، انجمن مهندسی صنایع ایران که طبق اساسنامه آن، موسسه‌ای است علمی، پژوهشی، آموزشی و غیر انتفاعی، در سال ۱۳۷۸ از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مجوز دریافت نمود. مهندسی صنایع رشته‌ای است که با طراحی، بهبود، و پیاده سازی سیستمای یکپارچه از افراد، مواد، اطلاعات، تجهیزات و انرژی مرتبط می‌باشد. این رشته بر پایه دانش تخصصی و تبحر در رشته ریاضی و طبیعی، اجتماعی و طراحی بنا شده است تا به کمک این علوم و قوانین به تعیین، پیش بینی و ارزیابی نتایج حاصل از سیستمهای یکپارچه بپردازد.

مهندسی صنایع آن‌گونه که در ایران تدریس می‌شود در واقع مهندسی صنایع کلاسیک است که مبتنی بر بهینه سازی، بهینه سازی خطی (تحقیق در عملیات) و کارسنجی و زمانسنجی می‌باشد. اما مهندسی صنایع نوین مباحثی چون برنامه ریزی تعاملی، آمار مهندسی، تریز و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها را در بر می‌گیرد.

آموزش عالی مهندسی صنایع در ایران:

دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی شریف به عنوان اولین دانشکده مهندسی صنایع کشور در سال ۱۳۴۷ با پذیرش ۳۹ دانشجوآغاز به کار کرد. در سال ۱۳۵۲ نیز دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران آغاز به کار کرد. و در سال ۱۳۵۵ گروه مستقلی تحت عنوان مهندسی صنایع در دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) تشکیل شد و اولین گروه فارغ‌التحصیلان دانشکدهٔ مهندسی صنایع این دانشگاه در سال ۱۳۶۲ وارد جامعهٔ صنعتی کشور گردید. با گذشت زمان، این رشته به عنوان رشته‌ای مهندسی در دانشگاه‌های مختلف کشور جایگاه خود را پیدا کرده است. رشته تحصیلی مهندسی صنایع، در دانشگاه‌های ایران، در دوره کارشناسی، با گرایشهای زیر ارائه می‌شود:

   برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها
   تولید صنعتی
   تکنولوژی صنعتی
   ایمنی صنعتی

در حال حاضر، در مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد، گرایش‌های مهندسی صنایع، مهندسی سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی، مدیریت سیستم و بهره‌وری، مدیریت فناوری و نوآوری، مدیریت لجستیک و زنجیره تامین و مهندسی مالی، تدریس می‌شود[نیازمند منبع]. ۲ گرایش مدیریت فناوری و نوآوری و مدیریت لجستیک و زنجیره تامین، تنها در دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی امیرکبیر ارائه می‌شوند. دروس ارائه شده در گرایشهای مدیریت سیستم و بهره وری و مدیریت فناوری و نوآوری، ارتباط زیادی با هم و با رشته MBA دارند. همچنین دانشکده صنایع دانشگاه پلی تکنیک تهران در نظر دارد، به منظور توجه به تمامی ابعاد رشته مهندسی صنایع و به خصوص مباحث جدیدی چون داده کاوی، گرایش داده کاوی را نیز از سالهای آتی، به عنوان یکی از گرایشهای جدید مهندسی صنایع ارائه دهد.

مواد آموزشی:

عناوین برخی از دروس اجباری رشته تحصیلی مهندس صنایع در دانشگاه‌های ایران (در مقطع تحصیلی کارشناسی):

   استاتیک و مقاومت مصالح
   روش‌های تولید ۱ و ۲
   ارزیابی کار و زمان
   طرح ریزی واحدهای صنعتی
   برنامه‌ریزی و کنترل پروژه
   کنترل کیفیت آماری
   آزمایشگاه اندازه‌گیری دقیق و کنترل کیفیت
   برنامه‌ریزی تولید
   برنامه‌ریزی و کنترل تولید و موجودی‌ها ۱ و ۲
   برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات
   برنامه ریزی حمل و نقل
   آمار مهندسی
   تئوری احتمال و کاربردهای آن
   تحقیق در عملیات ۱ و ۲
   تحلیل سیستمها
   شبیه‌سازی
   مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی
   اقتصاد خرد و اقتصاد کلان
   جبر خطی
   فرایندهای تصادفی
   اقتصاد مهندسی